Main page

Cái sợi tơ trời đó, trời ban cho mọi người, kẻ ít người nhiều, nhưng ai cũng có. Nhận của trời nhưng con người không hài lòng chỉ với những gì trời cho. Nếu cứ để y xì, có sao biết vậy thì tơ tóc thành…tổ quạ! Để phá cái tổ quạ này, con người chia ra làm hai phe: phe tóc ngắn và phe tóc dài. Phe tóc ngắn ít điệu đàng nên tóc tai miễn sao gọn thì thôi. Đó là nói chuyện thời xưa. Thời nay cái lối chia phe này đã lỗi thời rồi. Thành viên của hai phe nhảy qua nhảy lại đến chóng mặt. Mắt mũi không tinh thì nhìn ông thành bà, bà thành ông là cái cẳng. Nhìn mái tóc dài của ca sĩ Tuấn Anh mà không để ý đến bộ ria, nhìn cái đầu không một sợi tóc của cô đào chiếu bóng Demi Moore mà không chịu khó nghía xuống phía dưới có cái chỗ phồng phồng một chút thì… việt vị là cái chắc.

Cái răng cái tóc là góc con người. Các cụ đã phán như vậy. Phải công nhận là các cụ…ngon. Bởi vì con vật chúng có tóc đâu! Chúng chỉ có lông dù những sợi lông đó mọc trên đầu. Vậy chỉ có con người mới có cái gọi là tóc. Tóc như vậy là thứ lông thượng hạng chăng bởi vì người là con vật thượng đẳng? Không thể nói như vậy được vì lông là thứ quăn queo cùng mằng, còn tóc là loại hiên ngang đứng thẳng giữa đất trời. Hai thứ khác nhau một trời một vực. Hăng say…tóc tụng tới đây thì khựng. Bởi vì tóc cũng có thứ tóc quăn chứ bộ! Thế mới chán! Vậy thì tại sao tóc lại…lai lông như vậy? Theo các nhà nghiên cứu của L’Oréal ở Paris thì không phải tóc xoăn chỉ xoắn xuýt khi nhô lên nhìn thấy ánh mặt trời. Nó có nguồn gốc nằm sâu 4 ly dưới da đầu. Nếu chân tóc có hình cái móc thì sợi tóc mọc lên sẽ xoăn, nếu chân tóc thẳng đuột thì sẽ mọc lên tóc thẳng. Thông thường thì tóc xoăn là tóc của người gốc Phi Châu. Trưởng nhóm nghiên cứu của L’Oréal, Bruno Bernard, cho biết: “Hiện tượng xoăn của tóc người gốc Phi không chỉ ở chân tóc, mà thực sự bắt đầu ngay từ gốc. Ngược lại, chân mái tóc thẳng cũng đã thẳng rồi”. Khi vượt lên khỏi da đầu, thân tóc đơn giản chỉ là giữ nguyên hình dạng của gốc tóc mà thôi. Các nhà nghiên cứu kết luận: “Một nang xoăn sẽ tạo ra tóc xoăn”. Thì sao? Nó xoăn trên thân hay xoăn từ gốc thì có gì khác nhau? Khác chứ! Rất khác cho những người xoăn tóc. Tóc xoăn muốn kéo ra cho thẳng vất vả lắm. Mấy ông mấy bà thợ uốn tóc phải dùng dầu dùng thuốc rồi kéo ra cho thẳng. Mỗi lần kéo một chút, rất mất công, mà lại làm hư những sợi tóc. Bây giờ tìm ra được cái tổ con chuồn chuồn rồi thì trong tương lai các ông bà chuyên đè đầu đè cổ thiên hạ không phải tốn sức nhiều như thế. Đây là một tin vui nhưng cũng có thể là một tin buồn. Bởi vì có thể các ông bà này chẳng còn có tóc xoăn để mà kéo! Sẽ có những thứ thuốc làm cho tóc thẳng ngay từ dưới da đầu.

Xoăn nhưng cũng còn có tóc. Có những mái đầu bóng loáng chẳng hề vương vấn một sợi tóc nào mới phiền. Nhà thơ Bắc Phong cũng có mái đầu bóng loáng nhưng không phải là công trình của thiên nhiên mà là vì ông chán tóc gọt nhẵn thín như một trái dưa. Phải công nhận cái gáo dừa của ông bạn tôi là một tuyệt phẩm thẩm mỹ vì ông có cái đầu tròn vo, tròn không thể nào tròn hơn được. Nếu thua, chắc ông chỉ thua người lăng xê mốt đầu trọc Yul Brynner mà thôi! Nhưng có nhiều vị rất tha thiết với những sợi tơ trời mà bị trời phụ không thèm ban phát cho. Nói vậy cũng oan cho trời vì trời có ban cho nhưng các vị này không giữ được ơn trời. Tóc cứ theo nhau rụng. Như lá mùa thu. Nói tóc rụng như lá mùa thu không phải là một lối nói ví von cho văn vẻ mà là một sự kiện có thật. Đúng là về mùa thu thì tóc bỏ đi chơi nhiều hơn các mùa khác. Đây là một bí ẩn mà khoa học ngày nay chưa tìm ra được nguyên nhân. Nhưng tóc rụng như thế nào?

Tóc có tuổi thọ trung bình là 6 năm. Nhưng tóc rụng bắt đầu khi được 10 tháng tuổi. Thứ tóc mang từ trong bụng mẹ ra là thứ mà dân gian chúng ta gọi là tóc máu. Nhiều người, nhất là ở các vùng quê cho đây không phải là thứ tóc thật mà chỉ là…tiền tóc! Thế nên thứ “ăn hại” này nuôi chỉ tổ làm mất sức con nít. Họ cắt đi hết. Ở tuổi trưởng thành, mỗi ngày tóc chúng ta rụng đi khoảng từ 30 đến 100 sợi. Đó là những sợi tóc mà chu kỳ sống đã kết thúc và sẽ được thay thế bằng những sợi tóc mới.

Mái tóc trên đầu chúng ta có khoảng 120 ngàn sợi luôn luôn được đổi mới hàng ngày để lúc nào chúng ta cũng có một mái tóc đầy đặn và óng mượt. Sợi tóc nhú ra khỏi da đầu được cấu tạo bởi những tế bào chết gồm chất sừng (keratine) cộng thêm melanine tức sắc tố làm nên mầu của tóc. Chất sừng là loại protein chính của tóc. Tóc mọc lên là do sự sinh sôi của các tế bào ở chân tóc. Chu kỳ sống của tóc gồm 3 giai đoạn. Giai đoạn đầu là giai đoạn tăng trưởng: tế bào của gốc tóc sinh sôi nảy nở và đẩy thân tóc ra ngoài. Sợi tóc mọc mỗi ngày dài thêm 3 ly, tức khoảng gần 1 phân mỗi tháng. Ba tuần kế tiếp là giai đoạn chuyển tiếp hay thoái hóa: sự sinh sôi của tế bào ngưng lại. Cuối cùng là giai đoạn nghỉ: thân tóc sẽ có thể rụng vì những va chạm hay cọ xát cũng như bị tóc mới đẩy lên. Thường thì tóc rụng có…kế hoạch tức thay tóc mới đều đều mỗi ngày. Nhưng có những nguyên nhân làm tóc chán đời nhảy xuống đất tự tử hàng loạt. Như khi già yếu, bị stress, thiếu dưỡng chất hay phản ứng với các thứ dược phẩm hay thuốc gội đầu. Chẳng hạn như phụ nữ có thai, khi đó lượng oestrogene cao đối kháng với testosterone. Sau khi sanh, lượng hormone giảm xuống, tóc chuyển sang giai đoạn cuối và rụng hàng loạt. Chẳng hạn như các ông trên 50 tuổi tóc cứ khơi khơi đi chơi để…tóc gió thôi bay. Còn đâu mà bay với bổng! Rụng nhiều quá thì đầu tô hô, trán với đầu không còn biên giới, đưa tới tình trạng mất vui như đầu của ký giả Tô Văn trước đây. Làng báo Sài Gòn hồi đó có một câu ví von hết sức đau khổ cho ông ký giả thiếu tóc này: đầu Tô Văn, mông Thẩm Thúy Hằng!

Đầu hói, hai chữ nghe mà ai oán. Bởi vì nó làm con người ta trông già hơn tuổi. Chín mươi phần trăm trường hợp hói đầu phát xuất từ một nguyên nhân kép: di truyền và tác động của nội tiết tố. Mỗi sợi tóc khi mọc lên đã mang trong nó một bản mã di truyền từ bố mẹ. Nếu bố mẹ hói thì con ít nhiều cũng bị hói. Nhiều người, do bị rối loạn chức năng nội tiết tố nam nên testosterone bị biến chất quá nhanh thành dihydrotestosterone, một chất gây tác hại lên tóc khiến thời gian phát triển của tóc bị rút ngắn và phần chân tóc sớm bị tiêu hủy gây ra rụng tóc sớm. Nếu thấy tóc trên đầu rụng khoảng 150 sợi mỗi ngày, tức gấp 3 lần tóc rụng thông thường thì phải coi chừng. Bạn sắp có cái phi đạo đủ dài cho bất cứ một loại phi cơ cỡ lớn nào cũng có thể đáp xuống được!

Hết tóc thì phải làm sao? Mang tóc giả. Đó là giải pháp dễ dàng và nhanh chóng nhất để tu sửa sắc đẹp. Nhưng mang tóc giả thường là không được đẹp và có nhiều cái bất tiện. Như không thể xáp lá cà đánh nhau tay đôi được. Đối phương chỉ cần giật nhẹ một cái là tô hô liền. Cũng bất tiện là ngày khác đêm khác, rất dễ gây bệnh đau tim cho những người tình nhát gan. Cũng có người đi cấy tóc. Giải pháp này cần thời gian và rất tốn tiền. Đã có 60% các ông áp dụng giải pháp này để có chỗ mà vuốt khi gặp chuyện bối rối. Đây có lẽ là giải pháp tối hảo cho nên các nhà khoa học đã để tâm nghiên cứu sao cho chuyện…nuôi tóc này càng ngày càng hiện đại hơn. Các nhà nghiên cứu tại Đại Học British Columbia, Canada, đã lấy các tế bào chân tóc nhân ra thành nhiều bản, nuôi dưỡng trong phòng thí nghiệm rồi tiêm cấy chúng vào lớp da đầu bệnh nhân. Sau một thời gian, những mầm tóc này sẽ phát triển thành một lớp tóc mới. Họ đã thí nghiệm trên 7 người tình nguyện vào năm 2005. Kết quả có 5 người rất vừa ý với mái tóc mới. Họ đang làm những thí nghiệm lâm sàng khác. Có một hạn chế lớn của phương pháp này là khó tìm được đủ số chân tóc cần thiết. Các nhà nghiên cứu Thụy Sĩ nhảy vào cứu bồ liền. Họ đã thử nghiệm sản xuất ra chân tóc thành phẩm từ các tế bào gốc của chúng. Những chân tóc này có khả năng phát triển theo đúng chu kỳ sinh trưởng của vòng đời một sợi tóc thật và hoàn hảo. Nhờ đó những mảng tóc bị rụng có thể mọc lại một cách liên tục. Bên Anh, các nhà khoa học tại Đại Học Manchester cũng vừa khám phá ra một mã chất protein để cấy các tế bào làm cho tóc mọc lại bằng cách làm cho các mã chất đó có thêm nhiều tế bào hơn bình thường. Thí nghiệm trên chuột, họ đã tạo được những chú chuột nhiều lông hơn. Hy vọng là phát kiến này, khi thí nghiệm cho người, sẽ nhân thêm tóc chứ không phải…lông!

Bởi vì tóc chứa được niềm bí mật của mỗi con người. Trong quá trình tăng trưởng, mỗi sợi tóc đã tích lũy trong thân nó tất cả những chất do máu và bạch huyết mang đến. Những kết quả nghiên cứu gần đây nhất cho thấy, qua sợi tóc, các bác sĩ có thể biết được, không chỉ tình trạng sức khỏe, mà còn cả tình trạng nhiễm độc thuốc men, kim loại và hóa chất của người mang nó. Sợi tóc cũng cho biết loại ma túy chủ nhân của nó đã xử dụng và mức độ nghiện của người đó từ trước tới nay. Đây là những bí mật mà nhiều khi cả những xét nghiệm máu và nước tiểu tinh vi nhất cũng không phát hiện ra được. Áp dụng vào thử nghiệm những chất kích thích mà các lực sĩ lén dùng trước khi tranh tài thì ngon lành. Áp dụng vào điều tra pháp y càng có nhiều triển vọng hơn nữa. Tóc đã tích lũy không sót một chất nào từ máu hoặc bạch huyết mang đến như thuốc men, ma túy, kim loại nguy hiểm, các nguyên tố vi lượng.. v..v.. Thí dụ như trong trường hợp một người bị đầu độc chết, tóc có thể mách bảo nhiều chuyện. Từ chất độc cho tới thời gian bị đầu độc. Tóc cho biết rõ như ban ngày. Không có gì khó hiểu, bởi vì tóc mọc dài thêm mỗi tháng khoảng 1 phân nên, qua phân tích đoạn tóc có chất độc, người ta có thể tính được ngày bị đầu độc. Đoạn tóc có chất độc càng xa chân tóc thì thời gian xảy ra đầu độc càng cách xa lâu. Nếu sợi tóc chia thành những đoạn xen kẽ có chất độc và không có nghĩa là tác dụng của chất độc không liên tục và nạn nhân bị đầu độc nhiều lần cách quãng nhau. Trong việc khám xét bệnh lý, sợi tóc cũng là một trợ thủ viên đắc lực của các bác sĩ điều trị. Thí dụ như nó có thể mách lẻo tình trạng nhiễm độc chất nicotine, morphine hay cocaine của những trẻ sơ sinh con những bà mẹ nghiện thuốc lá hay ma túy!

Tóc là nét đẹp của con người mà cũng là nét đẹp của nghệ thuật. Thơ văn, hội họa, nhiếp ảnh đã thi nhau ca tụng nét đẹp này. Một buổi tối nhà thơ Phan Ni Tấn và tôi ngồi trong một quán ăn Việt nam tại Montreal. Bàn trước mặt là một suối tóc huyền mượt mà xuôi xuống bờ lưng. Hai chúng tôi đều rung động trước nét đẹp dịu dàng. Mái tóc hút hồn đó đã đi vào thơ của thi sĩ họ Phan. Bài thơ đã được anh đề tặng cho tôi.

Suối tóc mượt mà của những người nữ Việt Nam buông thững thờ ngang lưng tà áo dài trắng là thứ đã hớp hồn biết bao thế hệ học sinh sinh viên. Nghĩ tới những ngày tuổi trẻ đi theo…tóc là đụng vào mớ kỷ niệm êm dịu không bao giờ quên được.

Thuở mười lăm, tình yêu mê mẩn đến chân tơ kẽ tóc. Ngày đó sao tóc em ngạt ngào hương trời ướp thơm những ngày tháng có nhau. “Em nhắc lại làm cho anh tiếc, tiếc những gì mình không bao giờ có lại được. Được ngồi gần bên em, giữa vùng bao la ấy, nhờ gió chiều, tà áo dài em đã bay qua quấn lấy chân anh. Mỗi lần em nghiêng đầu về phía anh mà gỡ ra là mùi tóc em xõa vào mặt anh, làm cho anh bàng hoàng, sợ hãi. Sau này, đi hành quân, anh qua nhiều núi đồi, giữa vô số hoa rừng, nhưng chẳng bao giờ tìm lại được một mùi hương nào lạ lùng như thế.” ( Hồ MinhDũng, Mây và Khói).

Mùi hương tóc đó, mái tóc thề đó vẫn còn mãi trong tâm hồn anh. Chỉ có trong tâm hồn anh. Thực tế ngày nay không còn được như vậy. Tại những phiên chợ quê của vùng ven biển Hậu Lộc, Thanh Hóa, có những người phụ nữ còn rất trẻ, đứng bên chiếc cân nhỏ xíu, tay vung vẩy túm tóc đuôi gà, miệng không ngớt lời chào mỗi khi có một cô tóc dài đi ngang qua: “Bán tóc đi em ơi!”. Họ là những người đi mua tóc. Trên đường phố, có những chị đạp chiếc xe đạp cà tàng, chiếc làn nhựa treo trên ghi-đông có một chiếc cân nhỏ, một cái kéo và dăm ba túm tóc dài, miệng lanh lảnh rao: “Có ai bán tóc dài không?”. Họ cũng là những người đi mua tóc. Tại chợ Nghè, xã Hoa Lộc, có cả một góc chợ dành cho những bạn hàng mua tóc. Một chị trạc ba chục tuổi, đứng cạnh chiếc cân màu xanh rêu, tựa lưng vào cọc tre, tay vung vẩy túm tóc, vẻ mặt như đang ngái ngủ nhưng không hề bỏ sót bất cứ một mái tóc dài nào đi ngang qua bằng câu chào mời: “Bán tóc lấy tiền mua thịt cho chồng con đi em ơi!”. Cũng là những người mua tóc. Họ mua tóc để làm gì? Để bán lại cho đầu nậu ở Hà Nội và Hải Phòng làm tóc giả. Chơi tóc giả đang là một mốt trên thành phố. Thôn quê hy sinh cho thành thị ăn chơi. Một cô gái có mái tóc dài ngang lưng, thứ tóc thề còn thơm mùi ca dao, thỏa thuận…hy sinh. Chị mua tóc lấy thước dây đo độ dài của tóc rồi cầm kéo cắt xoẹt một cái, túm tóc rời khỏi đầu cô gái. Đặt túm tóc xuống cân, chị mua tóc nhanh nhẩu tuyên bố kết quả: “Nửa lạng! Đây 25 ngàn của em!” Cô gái cầm tiền, bước sang sạp hàng bên cạnh mua vài mớ rau, vài ba con cá đồng. Xong một…lời thề! Theo tiết lộ của những người đi mua tóc thì “hàng” bắt buộc phải dài ít nhất là 30 phân. Con buôn trên thành phố chia hàng ra thành ba loại: loại chỉ dài 30 phân có giá 50 ngàn một lạng; loại trung bình dài trên 50 phân giá từ 70 đến 80 ngàn đồng; hạng xịn nhất được gọi là suối tóc, suông dài đến gót chân có giá trên 200 ngàn một lạng.

Dĩ nhiên mái tóc thề chỉ có ở những thiếu nữ đôi mươi. Thêm vài cái đôi mươi nữa, tóc sẽ ngã thành màu…thời gian. Không phải màu thời gian xanh xanh như trong thơ đâu mà là màu óng ánh…không sắc mầu! Tóc bạc là sản phẩm của tuổi tác. Càng thêm tuổi tóc càng thêm bạc. Tới khi không thể nào bạc hơn được nữa thì… mặc xác nó! Lo nghĩ làm chi cho…bạc tóc. Nhưng nếu tuổi còn non mà tóc đã…phong sương thì đó là bệnh. Bệnh này có thể do di truyền hay rối loạn nội tiết. Gọi là bệnh là gọi cho tiện thôi chứ bệnh này chẳng gây đau đớn, không có biến chứng, không gây rối loạn cảm giác. Chỉ có một điều phiền là trông không ưa mắt. Người đời còn xấu miệng mỉa mai là bạc đầu vì xấu máu! Hiện chưa có phương pháp điều trị cho bệnh bạc tóc sớm. Thường thì tây y cho uống vitamine B5 hoặc vitamine E. Đông y thì chú trọng vào hà thủ ô.

Bạc hay không, muốn cho mái tóc gọn gàng và thẩm mỹ, các bà thì uốn nhuộm cắt và còn nhiều trò linh tinh khác, các ông điệu thì uốn ép chải sấy. Nhưng gì thì cũng chẳng thể để tóc tự do mọc như rừng. Phải cắt! Cắt tóc là công việc rất chán chường nhưng tháng tháng vẫn phải đưa đầu ra cho tông đơ dao kéo làm việc.

Thi sĩ Nguyên Sa không nhìn thấy sợi tóc mà nhìn thấy những sợi tội. Các cụ ngày xưa đã nói rồi: Cái tóc cái tội!

TƠ