Tiếng Anh có từ hair rất dễ chịu. Hair là hair tuốt
tuột. Vì thế khi kịch Hair ra đời người ta chẳng cần biết hair này
là hair nào. Tiếng Việt của chúng ta khó tính hơn nhiều.
Hair ở trên đầu thì là tóc. Hair mọc ở ngoài cái đầu thì
lại là lông. Nói tới từ lông nhiều khi chúng ta ngại miệng. Nó không
được thanh. Thi sĩ Bùi Giáng chắc cũng ngại như vậy nên khi hỏi thăm
người em gái ở xa, ông rất thơ.
Bây giờ em ở nơi đâu?
Cỏ trên mình mẩy em sầu ra sao?
Ờ thì cỏ. Nhưng lông mi chẳng
lẽ lại gọi là cỏ mi? Nghe không đắt. Mà việc chi phải cỏ! Lông mi
là một nét đẹp, cớ gì bắt nó mai danh ẩn tích? Đừng làm cái chuyện
mà một ông thi sĩ khác, ông Quan Dương phải buồn.
Ai thả mây làm thu bâng khuâng?
Để lá rơi thừa thãi lời buồn
Lòng chẳng yên lành như bữa trước
Giết chết anh rồi sợi mi cong.
Sợi mi cong của người em nhỏ
làm dấu ấn cho khuôn mặt thân thương. Bên cạnh lông mi, chúng ta
có lông mày. Mi đi với mày bạn
bè hết biết! Đẹp như ca dao.
Cầu này cầu ái cầu ân
Trăm cô con gái rửa chân cầu này
Có rửa thì rửa chân tay,
Chớ rửa lông mày chết cá ao anh.
Xuống một chút xíu nữa,
đi ngang qua sống mũi, chúng ta tới một vùng cũng có thể rậm rì.
Những sợi lông mọc ở đây nó lại mang tên khác: ria! Nó là nét nam
nhi của giới mày râu. Cứ tưởng tượng ông Clark Gable, ông Hitler
hay ông Charlot không có tí “tóc” ở đây thì nó ra làm sao. Khó coi
lắm! Tôi không có ria, đúng ra là sáng nào tôi cũng cạo ria, nhẵn
nhùi nhụi, thế mà trông vẫn được. Chắc nhiều người trong chúng ta
cũng vậy. Chúng ta ăn đứt các ông nổi tiếng trên! Nhưng nếu các bà
mà lại có tí ria thì rất phiền phức. Các bà Việt Nam chúng ta ít
mang nỗi phiền muộn này, nhưng các bà Trung Đông, Nga hay Nam Âu
thì không được may mắn như vậy. Tại sao vậy? Có nhiều nguyên nhân
lắm. Có thể đó là hậu quả của sự rối loạn chức năng của tuyến thượng
thận và buồng trứng, làm tăng nồng độ của nội tiết nam (testosteron) trong
máu dẫn đến kích thích mọc nhiều lông ở một số vùng phụ thuộc trong
đó có mép. Cũng có thể đó là hậu quả sau nhiều ngày dùng một số thuốc
như minoxidil, diazoxide, cocticosteroid, phenothiazin…Thường
thì sự tăng lông này có đi kèm với việc mọc trứng cá hoặc một số
triệu chứng nam tính như giọng nói ồ ồ, tác phong và tính tình cứng
rắn, thậm chí có bà còn không có kinh nguyệt! Chứng tăng lông này
thông thường không ảnh hưởng tới sức khỏe nhưng bộ ria mép không
mời mà tới này rất phiền phức cho cuộc sống, mang lại mặc cảm và
sự thiếu tự tin khi giao tiếp với người khác. Muốn bứng đi cái bộ
ria đáng ghét này, tùy theo từng bệnh, người ta có thể dùng các phương
pháp diệt lông tại chỗ như: nhổ, cạo, đốt điện, bôi kem có sáp ong,
dùng kem làm trắng lông hay dùng các loại thuốc nhổ lông như Cleo,
Web… Hoặc, nếu cần, có thể dùng các loại thuốc ức chế nội tiết tố
nam như glucococticoit, cimetidin hay ketoconazole. Dù
dùng cách nào đi nữa, cũng phải do bác sĩ hướng dẫn sử dụng và theo
dõi chặt chẽ vì chúng dễ gây phản ứng phụ.
Các bà ghét anh chàng ria
nhưng số đông các ông lại thích. Không những thích ria mà còn thích
cái thứ vượt qua miệng mà mọc là râu. Đàn ông mà mồm miệng không
có tí râu tí ria trông nó nhạt nhẽo ẻo lả lắm. Nhiều khi bị các em
nghi ngờ không phải là… thứ thiệt! Không có thì phải bỏ tiền ra làm
cho có với người ta. Dịch vụ cấy râu ra đời. Cấy ra làm sao? Trong
các thẩm mỹ viện người ta lột một mảng da đầu lấy chân tóc cấy vào
chỗ muốn mọc râu. Nói thì dễ nhưng mỗi ca cấy râu phải mất từ 6 đến
8 tiếng đồng hồ. Tóc trở thành râu, chúng có… nhập giang tùy khúc
không? Không! Bắt mang thân phận râu nhưng tóc vẫn cứ bướng bỉnh
giữ lấy dòng giống. Kết quả là một sự… khóc cười theo râu tóc nổi
trôi. Được cấy vào mép, tóc không mọc xuôi về khóe miệng như sự
xếp đặt của con Tạo mà khi dài ra, nó cứ rũ xuống như liễu rủ màn
che. Cắt ngắn đi thì anh tóc giả râu lại chơi trò chĩa ra phía trước
như một cái bàn chải! Còn tóc mà bắt đội lốt râu thì chúng cứ rũ
xuống như râu mấy anh dê già trông rất khó coi. Khi râu… gốc tóc
dài thì cũng không cạo được vì cạo là hư chân tóc được ghép vào sống
rất èo uột trên cằm. Chỉ còn cách dùng kéo cắt tỉa cho gọn! Giá cấy
một bộ râu quai nón tại Việt Nam khoảng 30 đến 40 triệu đồng, râu
Beckham từ 15 đến 20 triệu, râu Hitler khoảng 10 triệu đồng!
Các đấng
mày râu được tạo hóa rộng lượng ban cho bộ râu rậm rạp tự nhiên thì
lại làm tới. Chơi râu! Các tay chơi này uốn tỉa bộ râu như uốn tỉa
cây cảnh. Ở Việt Nam bây giờ chơi râu là một cái mốt. Anh râu thì
tôi cũng phải râu! Mà râu phải độc đáo, sáng tạo mới không đụng kiểu.
Có anh mỗi tháng chơi một kiểu râu. Có bao nhiêu kiểu? Không ai đếm
được vì nó biến hóa vô lường. Kiểu lọ nghẹ: cạo sạch bộ râu quai
nón, chỉ chừa lại đúng một chỏm ở cằm dài chừng 3 phân chạy từ mép
môi dưới thẳng xuống cằm. Kiểu nhà lá: râu mép để thưa, sợi này chồng
lên sợi kia, hai bên để hai đường mảnh tạo thành bằng một hai sợi
râu thôi chạy thẳng xuống cằm, nhìn rất giống nhà mái lá trong tranh
vẽ của con nít! Kiểu Quan Trường: mép ngắn, một đường giữa và hai
đường bên cằm. Kiểu sư phụ: một chỏm rậm dài khoảng 7 phân từ dưới
cằm tỏa xuống. Kiểu vòm: những sợi ria mảnh mai, nhạt, chạy vòng
quanh mép kéo thẳng xuống hai bên.
Có râu, uốn éo chơi râu, chuyện
thường. Ai mà care? Nhưng
ông Stockwell Day thì lại không có cái tự do như vậy. Ông này là
cựu Đảng Trưởng Đảng Liên Minh Canada, một đảng đối lập trong Hạ
Viện. Mới đây ông cùng ba Dân Biểu khác đi công du bốn quốc gia vùng
Trung Đông là Ba Tư, Ả Rập Seoudite, Ai Cập và Thổ Nhĩ Kỳ. Rủi ro
hành lý của ông bị thất lạc tới chậm mất một ngày, ông không có đồ
cạo râu, nên râu ria có hơi dài. Bỗng ông nảy ra ý định… ngoại giao. Chung
quanh tôi ai cũng để râu nên tôi thấy mình cũng nên để râu cho
giống với người ta! Hai tuần sau, ông vác bộ râu đó về Canada.
Báo chí đăng hình ông với bộ râu và làm một cuộc thăm dò. Dân chúng
khoái bộ râu! Nhưng ngày hôm sau, khi tới họp ở Hạ Viện, cằm ông
lại trơn tru sạch sẽ như xưa. Hỏi, ông mới thổ lộ tâm tình. Mọi
người thích bộ râu, nhưng bà xã tôi đã bỏ lá phiếu chót!
Râu
xuống đến cằm là hết đất sống. Đi xuôi xuống miền nam là một chủng
loại khác, thứ mà ông Bùi Giáng gọi là cỏ. Cỏ khác tóc và râu ra
sao? Cứ hỏi ông Thần Đèn Aladin khắc biết. Khi hai vợ chồng hoàng
tử đang vui vẻ với nhau, công chúa bỗng sơ ý đụng phải cây đèn thần.
Thần Đèn bèn hiện ra chờ lệnh sai bảo. Hoàng tử muốn Thần Đèn xê
ra cho người ta… vui thú điền viên, bèn giao cho Thần Đèn một công
việc thật khó. Ngươi xây cho ta một cung điện thật lớn trên đỉnh
núi kia! Chỉ hai phút sau Thần Đèn đã dẫn xác vào báo cáo
hoàn thành nhiệm vụ và đợi lệnh mới. Hoàng Tử nghĩ ngợi rồi ra
lệnh. Ngươi
dời tất cả những ngọn núi xung quanh nhà ra xa 5 ngàn dặm cho ta! Năm
phút sau Thần Đèn đã lại vào chờ lệnh. Hoàng Tử tức tối ôm đầu chịu
thua, bỏ đi ngủ. Lúc đó công chúa mới gọi Thần Đèn ra một chỗ, nói
nhỏ. Từ đó tới sáng, không thấy Thần Đèn đâu nữa. Hoàng Tử và Công
Chúa mặc tình vui vầy với nhau. Sáng hôm sau, khi thức dậy, Hoàng
Tử bỗng nghe thấy tiếng thút thít ngoài cửa. Mở cửa ra coi thì thấy
Thần Đèn đang khóc. Tại sao ngươi lại ngồi khóc ở đây? Thần
Đèn vừa thút thít vừa thưa. Tối qua Công Chúa đưa con sợi này
bảo vuốt thẳng nó ra mà con vuốt mãi nó vẫn cứ xoăn tít, con không
biết phải làm sao nữa!
Có trời mới vuốt thẳng được những sợi
mọc trên thân thể loài động vật có vú! Con người là một loài có
vú khá trơn tru sạch sẽ. Cứ so với loài linh trưởng gần với con
người nhất thì thấy. Thí dụ như khỉ cũng lông lá rậm rì khắp thân
thể. Có lông là đặc tính của loài có vú. Trong số hơn 5 ngàn loài
có vú chỉ có dăm ba loài không có lông như voi, tê giác, hà mã,
cá voi, chuột chũi… Lý do là voi và tê giác là những con thú lớn
sống trong môi trường nóng và gặp khó khăn trong việc làm mát cơ
thể nên không có lông. Cá voi sống trong nước và hà mã sống vừa
nước vừa cạn nên cũng không lông tóc gì ráo. Chuột chũi sống trang
hang, nơi nhiệt độ không dao động nhiều như trên mặt đất. Con người
cũng… lông như ai nhưng ngắn và mịn nên không nhìn thấy. Nếu tính
theo số nang lông thì con người cũng có số nang ngang ngửa với
loài khỉ cùng kích thước. Chúng ta cứ thử quan sát làn da của chúng
ta thì biết. Lỗ chân lông nằm khắp nhưng lông thì không nhìn thấy.
Tại
sao chúng ta lại suy thoái lông như vậy? Có nhiều lý thuyết cố giải
thích. Một trong những lý thuyết phổ biến nhất trong nhiều thập niên
cho rằng lý do lông nơi con người mịn và ngắn dần là để giữ mát.
Lông tóc quá rậm rạp sẽ làm thân nhiệt tăng cao có hại cho thân thể.
Khi con người có thể đứng thẳng và đi ra từ rừng thảo nguyên, nhiều
lông sẽ có hại dưới ánh mặt trời. Giả thuyết này khó đứng vững vì,
cùng sống ở thảo nguyên, chẳng có loài thú nào mà lại… no
hair như con người. Da trần làm giảm nhiệt nhưng đồng thời
cũng dễ bị ánh nắng mặt trời hâm nóng hơn và dễ bị nhiễm lạnh khi
màn đêm buông xuống.
Hai nhà khoa học Mark Pagel của Đại Học Reading
và Walter Bodmer thuộc bệnh viện Radcliffe ở Oxford, Anh lại đưa
ra giả thuyết khác. Hai ông tin rằng ký sinh trùng là chìa khóa
giải bài toán không lông của con người. Giảm lông là để giảm môi
trường sinh sôi của các ký sinh trùng như bọ chét, một tác nhân
truyền bệnh. Khi con người thời săn bắn-hái lượm sống gần nhau,
tốc độ lây lan ký sinh rất cao, da không lông dễ giữ sạch sẽ hơn.
Lúc đó, con người không cần giữ ấm bằng lông mà đã có quần áo,
nơi cư trú, lửa sưởi ấm.
Năm 1874, nhà sinh vật Charles Darwin đã
viết : “Tại các vùng nhiệt đới, không lông sẽ giúp con người thoát
khỏi các ký sinh”. Một số bức vẽ trong các hang động cũng ghi lại
hình ảnh con người cạo lông, râu để chống những sinh vật ăn bám tai
hại này. Họ dùng vỏ sò để cạo lông. Sau đó, tới thời đại đồ đá, con
người mới chế ra dao cạo. Lý thuyết này cũng giải thích tại sao đàn
bà ít lông hơn đàn ông. Cả hai giới tính đều có xu hướng chọn người
ít lông vì sẽ ít bị lây bệnh, nhưng xu hướng này nơi đàn ông mạnh
hơn nơi phụ nữ, vì vậy phụ nữ ghét có lông trên cơ thể mình hơn là
đàn ông! Lập luận của lý thuyết này nghe không ổn lắm. Nếu nói lông
là môi trường cho ký sinh ẩn nấp thì tại sao nách và vùng kín, hai
nơi ẩm thấp rất thuận lợi cho ký sinh trùng phát triển thì lại có
nhiều lông hơn thay vì biến mất trong quá trình tiến hóa? Theo một
số người phản bác lý thuyết này thì ký sinh chỉ trở thành vấn đề
cho con người khi họ sống trong hang hốc kín đáo, còn không lông
thì đã tiến hóa trước đó khi con người cổ đại bắt đầu đi thẳng cách
nay hơn 2 triệu năm!
Robin Dunbar thì lại mặn với lý thuyết con người
không có lông để giữ mát và giúp cho con người di chuyển nhanh nhẹn
hơn. Nhiều người lại cho rằng lông hay không lông là tùy theo loài
và tùy môi trường sống. Chẳng hạn voi sống trong môi trường lạnh
sẽ trở thành voi mammouth có
lông. Quan sát chung quanh, chúng ta dễ thấy những giống dân sanh
đẻ và định cư ở những vùng lạnh lẽo thường có lông nhiều hơn những
giống dân ở những vùng nhiệt đới.
Suy thoái lông nơi con người là
một điều hiển nhiên dù vì bất cứ ngưyên nhân nào. Nhưng đôi khi do
sự sơ ý của tạo hóa, một vài con người vẫn cứ lông như xưa. Con số
không nhiều. Cứ một tỷ người mới có một người… dính chấu. Từ thời
Trung Cổ đến nay người ta mới đếm được có 50 người… rừng này. Năm
1547, dưới triều vua Pháp Henry II, một ông vua rất khoái những chú
hề hay những chú lùn làm trò mua vui, người ta đưa đến cho ông một
cậu bé 10 tuổi, nửa người nửa thú. Toàn bộ khuôn mặt, từ trán đến
mũi, má, tai, cằm đều bao bọc bởi một lớp lông màu hung dài khoảng
10 phân. Chỉ có cặp mắt và đôi môi là được tha. Tên cậu ta là Pedro
Gonzalez, sinh ở Teneriffa, Tây Ban Nha. Cậu chăm chỉ học tiếng Pháp
và tiếng La Tinh rồi được sung vào đội hầu cận của nhà vua. Sau đó
cậu được một công chúa Pháp để mắt đến. Họ có rất nhiều con trong
đó có 3 gái và 2 trai cũng rậm lông như bố! Gần đây hơn, Bác sĩ Nhi
khoa Baumeister đã phát hiện ở Đức một cô gái 14 tuổi có một lớp
lông phủ trên mặt và toàn bộ vùng lưng. Cứ mỗi hai tuần, cô phải
mất hàng tiếng đồng hồ để cạo lông. Cách đây vài năm, tại một vùng
núi hẻo lánh gần biên giới Trung Quốc, người ta phát hiện một cậu
bé 6 tuổi trên người phủ một lớp lông dày đặc như lông khỉ. Cậu bé
này vẫn phát triển bình thường. Tại sao lại có những con người hẩm
hiu như vậy? Theo các nhà khoa học thì nguyên nhân là vì một sai
lệch về gene làm cơ thể
không điều khiển được chu trình sinh trưởng của lông Sự sai lệch
này có thể xuất phát từ một gene có trong động vật tiền
thân của con người. Vẫn theo các nhà khoa học, nhiều gene đó
vẫn còn ngủ trong bộ gene của con người ngày nay. Trong
quá trình tiến hóa, chúng chỉ bị khóa lại mà thôi. Dưới một tác động
đột biến nào đó, gene này sẽ bị đánh thức. Thế là lông um
tùm!
Chúng ta ngày nay trơn tru là kết quả của bao nhiêu ngàn năm tiến
hóa. Nhưng có những vùng trên cơ thể chúng ta vẫn chưa… tiến hóa
được là tại sao? Các nhà khoa học lý giải rằng câu trả lời nằm ở
sự hấp dẫn giới tính vì chính tại những vị trí bí hiểm này mùi đặc
trưng nam nữ phát sinh rõ nhất! Chẳng là khoa học gia, chắc mỗi người
chúng ta cũng cảm thấy như vậy. Đó là những nẻo về miệt mài trải
dài từ thế hệ này qua thế hệ khác. Thứ cỏ nha phiến đó là thứ mà
thơ văn thường mon men tới.
lửa rạo rực còn nguyên trong mạch máu
sóng cuồng quay ẩn náu dưới làn da
gỡ mưa mềm cho nắng ấm phù sa
cởi sương mỏng – thôi ngượng ngùng mắc cở
em hoang dại cồn dâng vùng rêu cỏ
(Hoàng Anh Tuấn)
Cồn lau cỏ lách là chốn thơ của Bùi Giáng. Nhà thi
sĩ bất cần đời này lại vẫn cứ thiết tha ôm lấy tinh hoa của cuộc
sống.
Đường cong có cỏ mọc ven bờ
Đứng trong vườn rậm lá chuối tơ
Chó sủa sớm chiều đi qua ngõ
Gà con mất mẹ chạy bâng quơ
Cá ở ngoài khe có ít nhiều
Cồn lau cỏ lách có hoang liêu
Em về có hỏi răng ri rứa
Nhắm mắt đưa chân có bận liều
Cũng đậm đà với cỏ, cũng
mượt mà với thơ, Luân Hoán lăn từ bờ cỏ này đến bờ cỏ khác. Lăn
mà vẫn nhìn được cỏ, thế mới tài.
đồi cao, cỏ tỉa gọn gàng
con chim mở mắt làng quàng muốn bay
đầu trần trụi, đứng, loay hoay
mùi hương phấn cỏ ứa đầy môi hoa
nguyệt đong đưa ánh nhạt nhòa
rừng trầm bỗng nổi điệu ca huê tình
Thơ đã mon men thì văn
cũng mon men. Ông bạn văn Kiệt Tấn của tôi hết đen nhánh “Đêm Cỏ
Tuyết” lại vàng hoe “Người
Em Xóm Học”.
“Hơi thở nồng nàn chụp phả nắng ấm hơ sưởi đồi xuân, trên đỉnh
đồi còn in dấu tam giác trắng tinh khuất nắng. Hai dốc đồi hun
hút đổ xuống một khe thung lũng thẳm sâu, chân nàng khép hờ, cỏ
óng vàng bắt đầu xuất hiện lơ thơ e dè dưới đáy lũng”.
Mấy
trăm năm trước, Nguyễn Du cũng cỏ đã từng.
Cỏ non xanh rợn chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa
Sao lạ vậy cà? Cỏ làm
gì có cỏ xanh! Màu gì khác thì được chứ xanh thì nhất định không
có. Ai đánh cuộc cái gì tôi cũng cuộc hết! Thi hào Nguyễn Du chắc
đã bị bệnh loạn sắc!
03/2005