Có một thời mọi người thích thú với những cây đèn tự sáng cắm ngoài vườn. Đèn dược gắn trên một cây kim loại dài, cắm xuống đất là xong. Chẳng giây điện chi lằng nhằng. Vậy mà cứ tối trời là lung linh sáng. Giá mỗi cây đèn này rất bèo, chỉ vài đô. Ngày đó tôi tới chơi nhà ông Luân Hoán, thấy ông  cắm lia chia chung quanh nhà. Ông này già mà còn tính con nít, chỉ thích đồ chơi. Không hiểu ông có bao nhiêu thứ đồ chơi, tôi chỉ biết những thứ ông bày ra ngoài nhờ thơ của ổng. Ông này bấu vào người là ra thơ!

Ngoài cây đèn tự sáng, ông còn chơi búp bê biết kéo đàn, chơi chim giả, chơi thứ vòng loanh quanh thử tài khéo tay mà mấy đứa cháu tôi vẫn hay chơi. Ông này thuộc loại già mà còn con nít. Nói vậy không phải tôi bắt nạt bạn mà do chính ông tự thú trước bình minh.

trò chơi con nít tập tành
chú tâm nhanh nhẹn sớm thành khéo tay
từ chơi thử hết nửa ngày
khi hư khi tốt loay hoay tôi cười

cháu bảo ông nội già rồi
tay run mắt yếu và hơi thở nhiều
có lẽ đúng, lỗi bấy nhiêu
đủ để lạng quạng xiêu xiêu bước đời

khi vắng cháu tôi cũng chơi
tuy kém lý thú vẫn ngồi chú tâm
luyện bàn tay bớt lỗi cầm
mong đèn bớt đỏ thanh âm ngưng ồn

còn ham chơi cũng hơi ngon!

Ngon quá đi chứ! Nếu giả dụ một bữa nào đó, ông tới nhà tôi chơi mà tay cầm chiếc xe hơi nhỏ xíu, mặt tươi như ngoan đồng, thì tôi cũng chẳng ngạc nhiên.

Cái thứ đồ chơi mà ông thơ thẩn ở trên cần phải cắm điện. Mỗi khi tay run chạm vào thanh ngang thì điện xẹt lên mắng mỏ tội vụng về. Còn thứ đồ chơi ông cắm ngoài vườn cứ đêm tối là sáng lên không cần phải điện đóm chi. Nó dùng ánh sáng mặt trời tích tụ từ ban ngày để sáng đèn ban đêm. Thứ ánh sáng thiên nhiên đó người ta gọi là điện mặt trời solar. Điện solar không chỉ là thứ đồ chơi mà còn là đồ thiệt. Nghe vậy biết vậy nhưng biết làm sao cho ra điện để dùng thay thế điện năng chúng ta đã quen từ trước tới nay. Thực ra tôi cũng chỉ nghe đại khái là họ dùng những tấm kính có diện tích lớn, thu ánh nắng mặt trời, biến thành điện, đủ dùng cho cả căn nhà. Còn thực hiện coi bộ lích kích quá. Cứ nhắm mắt cho đỡ nghĩ ngợi lôi thôi. Dùng điện cung cấp bởi những hãng bán điện, ở Montreal chúng tôi là Hydro Quebec, ở Cali là Southern California Edisson, đã quen thói. Thay đổi chi cho rắc rối. Biết bao nhiêu chuyện đau cái đầu.

Nhưng biết ra mới thấy cái đầu chẳng hề hấn chi. Tôi vừa đọc được một bài viết của cô ký giả Ngọc Lan trên báo Người Việt phỏng vấn các người đã dùng điện solar trong sinh hoạt thường ngày. Cô ký giả trẻ này cũng ngại như chúng ta. Bao nhiêu câu hỏi được đặt ra. “Chuyển qua solar, điện từ năng lượng mặt trời, thì chi phí như thế nào, tiết kiệm tiền được bao nhiêu, rồi những tấm solar đen đúa nằm chình ình trên nóc liệu có làm cho mái nhà mau hư không. Rồi ngộ nhỡ mấy tấm chào đón ánh mặt trời đó bị hư thì sao, sửa chữa thay thế trong bao lâu, rồi nhà có bị mất điện tối thui lui không. Bao nhiêu là câu hỏi chỉ mới nghĩ trong đầu đã thấy…phát mệt. Cho nên phần lớn mọi người cứ trước xài điện sao thì giờ cứ vậy, khỏi mất công”. Nghĩ như vậy là nghĩ lùi. Chí tiến thủ của chúng ta đã thui chột. Nhiều người oách hơn chúng ta. Họ đã tiên phong tìm tới chân trời mới sáng trưng (bằng điện solar!).

Một người tiên phong là cô Trương Ngọc Bảo Xuân ở thành phố Garden Grove. Nhà của gia đình gồm hai vợ chồng có tuổi và một guest house ở phía sau cho gia đình người con mà trong những tháng hè, mỗi tháng phải trả từ 600 đô đến 700 đô tiền điện.Hóa đơn tiền điện thực trong mùa hè năm 2015 của gia đình cô Bảo Xuân là: tháng 8 hết 520,40 đô, tháng 9 tổng cộng 715,21 đô, và tháng 10 là 632,50 đô. Cuối năm 2015, do người em đã xài điện solar rồi, mách nước, cô Bảo Xuân quyết định đổi qua xài điện mặt trời. Cô chọn công ty Southwest Sun Solar gắn cho hệ thống điện solar. Cô trả góp trong 25 năm hệ thống này, mỗi tháng hết 245 đô. Tiền điện hàng tháng ra sao? Tháng 1 năm 2015, khi còn dùng điện của hãng điện “truyền thống”, cô phải trả 233,06 đô. Tháng 1 năm 2016, dùng điện mặt trời, cô chỉ trả có…33 xu! Tháng 3 năm 2015, cô trả 274,62 đô. Cũng tháng 3 năm 2016, cô chi ra có 9,87 đô! Tháng 5/2015 cô trả 274,61 đô, tháng 5 /2016, cô chỉ trả đúng 1 đô! Đúng là lợi nhãn tiền. Cô khoái chí: “Như vậy là quá sướng rồi còn gì nữa! Đó là chưa kể sau 25 năm, hệ thống này được trả dứt, thì nó là của mình, không còn phải lo vụ tiền điện nữa!”.

“Nhân chứng” thứ hai trong bài báo của cô Ngọc Lan là anh Phú Nguyễn, cư dân Fountain Valley. Anh này mau chân hơn cô Bảo Xuân nên đã chuyển qua dùng điện solar từ đầu năm 2015. Mau chân hơn, anh cũng chơi ngon hơn: không thèm trả góp mà chi ngay một cú 19 ngàn cái rụp. Móc tay sâu vào hầu bao mà anh vẫn vui như tết: “Trước đây, mỗi tháng nhà tôi trả tiền điện khoảng từ 200 đô đến 250 đô. Nay tiền điện mỗi tháng chỉ…vài xu!”. Anh vui là vì anh biết tính toán. Anh tính như sau: nếu xài điện của hãng điện mỗi tháng anh phải trả từ 200 đến 250 đô. Năm nào tiền điện cũng bị hãng điện tăng từ 5% đến 7%, vậy là trong vòng 20 năm tới số tiền điện anh sẽ phải trả ước tính lên tới 80 ngàn đô. Nếu so với 19 ngàn đô anh đầu tư vào điện solar thì anh lời quá xá. Lời tới 61 ngàn đô trong 20 năm, sau đó thì…điện chùa! Không biết anh Phú có hành nghề kế toán không chứ chuyện anh tính toán coi bộ rất chi ly. Anh trả ngay một cú như vậy, chia đều cho 20 năm, mỗi tháng anh chỉ tốn có 80 đô. Nếu trả góp thì mỗi tháng đều phải trả tiền lời, tốn tới 135 đô lận. Đi đứt thêm 55 đô. Cũng bộn chứ. Có điều tôi thấy anh không tính: trong 20 năm đồng tiền cũng mất giá, số tiền 19 ngàn anh bỏ ra ngay một cú sẽ hơn 19 ngàn đô. Nhưng có lẽ đó là chuyện nhỏ, tính làm chi cho nhức đầu!

Anh Phú truyền kinh nghiệm cho những ai muốn chuyển qua xài điện solar: nên chọn công ty phục vụ tốt chứ không nên chọn công ty cho giá rẻ nhất. Anh giải thích: “Khi quyết định chuyển qua solar có những vấn đề tôi thấy cần phải nghĩ và lo trong tương lai. Chẳng hạn như nếu muốn bán nhà thì sao, nếu những tấm thu ánh sáng mặt trời gắn trên mái nhà bị hư thì chuyện sửa chữa ra sao. Cho nên nếu mình chọn được một công ty lớn luôn có sự hỗ trợ 24/24, luôn có chuyên viên kỹ thuật sẵn sàng nói chuyện khi mình gọi tới và họ còn có hẳn một trung tâm dịch vụ để lo những thủ tục xin phép thành phố hay chuyển đổi giấy tờ cho đúng khi bán nhà. À đó là lý do tôi chọn công ty Sun Run, một trong hai công ty lớn nhất của Mỹ do Costco đứng sau lưng bảo đảm”.

Vậy là phía người tiêu thụ mà cô Bảo Xuân và anh Phú Nguyễn đại diện, giơ cả chân lẫn tay cho việc dùng điện mặt trời. Nhưng họ chỉ nghĩ tới lợi ích kinh tế mà không thấy nói chi tới việc xài điện mặt trời giúp làm sạch môi trường. Thông thường chúng ta ai cũng vậy: nghĩ tới cái túi tiền trước khi nghĩ tới những chuyện xa vời khác. Đó là chuyện của mấy ổng! “Mấy ổng” đây là chính quyền. Họ nghĩ tới tập thể xã hội. Nhưng muốn cho dân xài điện mặt trời cho sạch môi trường, chính quyền phải khuyến khích người dân. Cách khuyến khích hay nhất lại vẫn là…tiền! Đúng là cái vòng luẩn quẩn. Chính phủ tiểu bang California tặng cho người dân chuyển đổi dùng điện solar 30% số tiền bỏ ra mua hệ thống điện có lợi cho môi trường. Vậy nếu anh Phú Nguyễn  mua đứt hay cô Bảo Xuân mua trả góp hệ thống chuyển đổi này, họ nhận được tiền tài trợ của nhà nước. Ví dụ anh Phú mua với giá 20 ngàn thì chính phủ tặng anh 6 ngàn đô. Vậy anh chỉ chi ra 14 ngàn đô thôi. Đúng là lợi đơn lẫn lợi kép!

Theo anh Hiệp Nguyễn, đại diện của công ty Việt Solar, thì có hai cách chính dể sử dụng điện solar. Cách thứ nhất là mua đứt hệ thống bằng cách trả ngay một lần hoặc trả góp. Công ty của anh nhận cho trả góp trong thời hạn 10, 15 hoặc 20 năm. Cách thứ hai là thuê hệ thống. Chủ hệ thống là công ty, người thuê phải trả tiền thuê hàng tháng. Cách nào chính phủ cũng vẫn tài trợ. Khác nhau là nếu mua thì người tiêu thụ hưởng số tiền 30%, nếu thuê thì công ty hưởng số tiền này. Như vậy nếu mua thì lợi hơn nhưng phần lớn khách hàng của anh Hiệp lại thuê. Họ nhìn gần chứ không nhìn xa. Đồng tiền liền khúc ruột, thà nhi nhỉ mỗi tháng một ít hơn là tiền túa ra ồ ạt một cú. Những người này chỉ biết một mà không biết hai: các cụ cũng từng ngôn “đồng tiền đi trước là đồng tiền khôn”!

Đi sâu vào phần kỹ thuật: để giúp cho người tiêu thụ dễ dàng quyết định, bà Kim Phạm, đại diện công ty Solar Time, phân tích rạch ròi. Chất lượng của những tấm panel thu ánh sáng mặt trời khác biệt nhau rất nhiều nên cần phải giao hẹn chỉ dùng thứ tốt trước khi ký hợp đồng. Bà nói toạc móng heo: “Khi quyết định gắn hệ thống năng lượng mặt trời, điều đầu tiên quý vị phải giao hẹn với người định giá là chỉ chọn đồ sản xuất tại Mỹ”. Hệ thống gồm hai phần là panel (bảng hút năng lượng mặt trời) và inventor (bộ chuyển hóa năng lượng mặt trời thành điện). Có hai loại chuyển hóa là string inverter và micro-inverter. String inverter rẻ tiền hơn micro-inverter. Bà Kim giải thích: “Nhược điểm của string inverter  là, vì nó nối kết với từng panel nên khi một panel bị hư thì tất cả cùng không sản xuất được điện. Ngược lại, dù micro-inverter đắt tiền hơn một chút nhưng nếu một panel bị hư thì tất cả những panel còn lại vẫn sản xuất điện như thường”.

Hiện nay, để thu ánh sáng mặt trời cho biến thành điện năng sử dụng trong nhà, người ta thường lợp thêm những tấm panel trùmlên mái nhà. Điều này có cái bất tiện là mái nhà sẽ bị hứng thêm một trọng lượng nữa khiến yếu đi, nhà sẽ xấu đi, trông như mái nhà có trùm mền! Tất cả những nhược điểm này nay đã được cho đi chỗ khác chơi. Nhờ bàn tay của ông Elon Musk.

Các bạn có quen ông này không? Tôi đã viết về ông này trong bài nói về xe hơi chạy điện Tesla. Ông đang là khuôn mặt nổi bật trong việc làm sạch môi trường. Xe Tesla của ông sẽ đánh gục kỹ nghệ sản xuất xăng, đem lại sự sạch sẽ cho trái đất. Sau vụ xe hơi Tesla, ông ra tay trong vụ dùng điện solar. Ngày 28 tháng 10 năm nay, ông đã cho trình làng ngôi nhà mẫu dùng điện mặt trời của ông. Nó khác với những ngôi nhà hiện đang dùng điện mặt trời với chiếc mái nặng nề của cô Bảo Xuân và anh Phú Nguyễn.

Nhà điện năng mặt trời của ông Musk không dùng những tấm kính phủ trên mái nhà mà dùng ngay ngói lợp nhà làm những panel hút ánh sáng mặt trời. Thứ ngói này mang tên “ngói Tesla”. Kích thước y chang như thứ ngói chúng ta đang lợp nhà hiện nay nhưng chất liệu rất khác khiến  thứ ngói…tân kỳ này nhẹ hơn, bền gấp đôi ngói hiện chúng ta đang dùng, giá thành rẻ hơn và, quan trọng nhất, chúng thu được năng lượng mặt trời. Phát biểu trong buổi giới thiệu thứ ngói mới này, ông Elon Musk đặt câu hỏi: “Quý vị có thích một mái nhà đẹp hơn, bền gấp đôi, lại rẻ tiền hơn mái nhà hiện nay của quý vị không? Thứ ngói này còn mang điện vào trong nhà quý vị, quý vị còn đòi hỏi chi hơn nữa?”. Người đòi hỏi chính là ông Musk. Hiện thứ ngói thu điện năng của ông mới chỉ thu được 98% năng lượng mặt trời so với thứ panel hiện đang dùng. Nếu là tôi thì như vậy cũng xà-và quá rồi. Nhưng với ông Musk như vậy là chưa được. Ông hứa sẽ cải tiến để thứ ngói của ông cũng trăm phần trăm chứ nhất định không chịu kém.

Ngói Tesla có bốn loại để khách hàng lựa chọn: ngói làm bằng sợi dệt thủy tinh, ngói kính đen, ngói kính Tuscan và ngói kính trơn. Mỗi loại có màu sắc và bề ngoài khác nhau nhưng chất liệu tạo thành và hiệu quả sản sinh điện năng thì gần như giống hệt nhau. Chúng đều trong suốt cho năng lượng mặt trời đi vào và chuyển hóa thành điện. Nếu vậy thì ánh nắng sẽ sỗ sàng xông vào nhà chăng? Ông Musk không sơ ý như vậy. Ngói sẽ phản chiếu lại để ánh nắng không chiếu vào được bên trong nhà. Tuổi thọ của ngói dư sức trên 50 năm, gấp đôi tuổi thọ của thứ ngói hiện nay, kể cả tại những nơi có thời tiết khắc nghiệt nhất. Thứ ngói quý giá này sẽ được bán trên thị trường vào mùa hè năm tới. vậy nên quý vị nào đọc bài này mà tấp tểnh muốn dùng điện solar thì hãy ráng chờ thứ ngói xịn này vài tháng nữa.

Cũng trong dịp giới thiệu ngói Tesla này, ông Musk đã loan báo công ty Tesla cũng đã cải tiến để cho xuất xưởng bộ phận biến chế và lưu giữ diện năng mặt trời thế hệ thứ hai có sức chứa gấp đôi bộ biến chế thế hệ thứ nhất. Ngoài ra bộ phận biến chế này rất dễ chịu, Chúng ta có thể gắn chúng trong nhà hay ngoài trời cũng được.

Điện ở ngay trong nhà chứ không tới từ ngoài đường. Cứ nghĩ tới đã thấy đã điếu chi đâu! Anh Hydro Quebec ở Montreal chúng tôi sẽ quê độ. Đâu phải cứ bắt nạt nhau mãi được. Mỗi năm mỗi tăng tiền điện, thỉnh thoảng điện đứt ngang xương làm phiền tới đèn pin đèn cầy. Có khi điện bỗng phụt tắt vào những lúc éo le nhất.

Giáng Sinh năm ngoái, đúng vào lúc gia đình tôi đang quây quần trong bữa ăn hội tụ đón mừng Chúa Hài Đồng, điện bỗng tắt ngang xương. Ác một nỗi món ăn chính là món lẩu. Nồi nước lẩu nóng bằng điện. Giờ điện không có lấy chi mà nhúng cho nghêu sò ốc hến chín được. Mà những thứ đó dâu có tính ăn sống. Vậy là bối rối. Biết mần răng? Lúc đó khoảng sáu giờ tối. Ngoài trời đen như mực. Chiều tối ngày lễ. Tôi vội vàng lái xe đi kiếm cái bếp ga. Bụng đánh lô tô vì giờ khuya vào ngày lễ có còn tiệm nào mở cửa không. May mắn là mấy tiệm Á châu ở khu vực khác vẫn đỏ đèn đón khách. Tôi vớ vội cái bếp ga mà lòng như mở hội. Có đòi giá bao nhiêu tôi cũng chơi tuốt!

Đó là một Noel nhớ đời của tôi. Năm nay, không biết ông Hydro Quebec có giở trò cũ nữa không? Cứ bình tĩnh mà run! Phải chi tôi có điện solar!

12/2016