Phải công nhận Apple có tài khua động dư luận quần chúng để tự quảng cáo. Mỗi lần trình làng một sản phẩm mới, họ khua chiêng gõ mõ inh ỏi làm người tiêu thụ chóng mặt. Tôi vốn ưa kỹ thuật nên cứ ì à ì ạch theo trái táo khuyết tới bắt mệt. Nói là theo cho oai vậy thôi chứ cái túi tiền già không lấy gì làm nặng vẫn có khả năng kéo chân mình lại. Theo một cách riết ráo chỉ có giới trẻ. Mình ì ạch theo được là vui rồi. Lối theo của tôi là theo…đuôi! Như cái iPhone chẳng hạn. Mới đây, khi Apple ồn ào cho ra đời iPhone 6, tôi cũng ngóng cổ đọc coi cái iPhone mới này có chi hơn so với iPhone 5 dù bây giờ tôi mới chỉ tiến tới iPhone 4. Trong lòng cũng gợn lên chút vui vui. Mình đã như vậy thì cánh trẻ chắc còn rộn ràng hơn nhiều. Quả vậy, iPhone 6 đã vượt quá con số bán ước tính của Apple nhiều, vài chục triệu cái order đặt hàng chi đó. Nhưng trẻ rộn ràng theo trẻ. Chúng xùy ngay tiền ra đặt mua. Nhờ cái rộn ràng đó, những người không còn trẻ như tôi được ăn theo. Con cái mua cái mới, mình hốt cái cũ. Cũ người mới ta. Mình cứ theo hụt một bước nhưng an toàn cái túi tiền già. Chúng bắt cái iPhone 6 có nghĩa là mình sắp ăn theo được cái iPhone 5. Vậy nên nếu nay mai tôi theo thời tiến lên iPhone 5, đừng có ai bỉ thử sự chậm chân của tôi. Còn khuya Apple mới vắt được xu của tôi. Thấy mấy ông bạn thay đổi điện thoại, hỏi ra mới biết đều là thứ ăn theo như mình cả. Vậy mà các ông ấy còn ba hoa cho là mình may mắn. Có nhiều ông thiếu may mắn hơn. Thay vì ăn theo con như chúng tôi, mấy ông này ăn theo vợ. Apple ra iPhone 6, họ cũng có iPhone 5 y chang như chúng tôi. Cái iPhone 6 mới tinh là của vợ. Đừng có xía vô. Điểm khác biệt là cùng hưởng sái nhị nhưng cái túi của chúng tôi bình an vô sự trong khi túi của các ổng bị thương tích!

Bây giờ Apple lại mới khua động dư luận nhưng không dính dáng chi tới điện tử cả. Họ mới ồn ào công bố một phúc lợi mới cho nữ nhân viên của họ: họ chi trả tới 20 ngàn đô cho mỗi người để làm đông lạnh trứng cho các nữ nhân viên. Các bà các cô làm cho Apple sẽ được hưởng phúc lợi này kể từ đầu năm tới. Chuyện hưởng phúc lợi này Apple không phải là công ty đầu tiên thực hiện. Họ bắt chước công ty Facebook. Facebook đã cho nữ nhân viên hưởng từ đầu năm 2014 vừa rồi. Vậy mà Facebook làm thì không ai biết, Apple làm theo thì ồn ào dư luận. Cái tài quảng cáo của họ ăn trùm thiên hạ là vậy.

Đông lạnh trứng là chuyện chi vậy cà? Mấy ông bạn của tôi théc méc. Có ông còn quê một cục khi hỏi là trứng gà hay trứng vịt! Khi được trả lời là trứng người, mồm miệng các ổng há hốc tưởng con sư tử có thể chui lọt vào được. Trứng người đông lạnh là cái chi chi?

Chỉ có các cháu gái của bà Âu Cơ mới có trứng. Đực rựa như mấy ông bạn tôi không thể có của hiếm đó được. Nhưng khác với bà Âu Cơ có cả bọc trứng, chị em phụ nữ chỉ được trời ban cho một số trứng cố định. Số trứng này nở rộ từ tuổi dậy thì cho tới ba chục tuổi. Sau tuổi ba chịch, số trứng được cơ thể sản xuất ít dần. Cho tới khi mãn kinh là hết trứng. Khả năng có thai ở lứa tuổi trên 40 chỉ bằng một phần tư ở lứa tuổi 20. Vậy thì nếu muốn có con thì lứa tuổi dưới 30 có nhiều khả năng nhất. Nhưng ngày nay, ở lứa tuổi này, nhiều phụ nữ còn mải mê sự nghiệp chưa muốn có con. Tại Mỹ, có khoảng 43% phụ nữ có nghề nghiệp vững chắc, tuổi từ 33 đến 46 vẫn chưa có hay không thể có con được. Quá lứa quá thì rồi. Nhưng bây giờ chí tiến thủ đã tạm lui để bản năng làm mẹ trỗi dậy, họ muốn có con thì lại tịt ngòi. Họ phải nhờ tới khoa học để thỏa ước mơ làm mẹ bằng cách đông lạnh trứng (egg freezing). Muốn đông lạnh trứng thì tốt nhất là lấy trứng ra đông lạnh ngay từ hồi còn son trẻ, lứa tuổi từ 20 đến 30, khi chất lượng trứng còn tốt.

Kỹ thuật đông lạnh ra sao, Bác sĩ Hồ Ngọc Minh đã giải thích trong một bài viết: “Bình thường lượng hormone mà cơ thể tiết ra trong mỗi chu kỳ kinh nguyệt chỉ đủ cho một cái trứng có thể lớn trong số 10 đến 20 trứng được tuyển chọn cho tháng đó. Vì thế để tăng hiệu suất, người phụ nữ muốn để dành trứng sẽ dùng thuốc hormone kích thích để có nhiều trứng cho một chu kỳ kinh. Sau đó toàn bộ số trứng sẽ được hút qua cửa mình. Những trứng tốt sẽ được cho đông lạnh bằng phương pháp “vitrification”. Thử làm một thí nghiệm nhỏ, bỏ một quả trứng gà vào trong ngăn đá của tủ lạnh, bạn sẽ thấy quả trứng bị kết thành tinh thể đá và…vỡ tan. Ở đây, kỹ thuật “vitrification” được dùng để đông lạnh trứng người với một loại “thuốc ướp” đặc biệt và nhiệt độ đông lạnh được kiểm soát bằng computer, cho giảm dần tới nhiệt độ lý tưởng. Với kỹ thuật này trứng không thực sự đông thành…đá cục mà bên trong vỏ trứng chỉ đủ lạnh, nói cho dễ hiểu, sệt sệt như nước sinh tố. Khi cần dùng, trứng sẽ được cho “nguội” lại lên nhiệt độ bình thường, tiếp tục sống, và sẽ cho cấy trong ống nghiệm với tinh trùng bằng phương pháp thụ thai nhân tạo”.

Người ta chỉ mới làm đông lạnh trứng được khoảng chục năm gần đây thôi nên chưa biết trứng đông lạnh sẽ tươi tốt được bao nhiêu năm về lâu về dài. Nhưng trong vòng 10 năm nay, những trứng được đông lạnh, khi được xả đông để cho thụ tinh thì có khoảng từ 71% đến 79% xài được. Tỷ lệ cấn thai từ 17% đến 41%. Tỷ lệ mẹ tròn con vuông khi sanh là từ 36% đến 61%.

Đông lạnh trứng là cứu tinh cho những phụ nữ bị bệnh tật, nhất là bệnh ung thư phải điều trị bằng hóa trị hoặc xạ trị, trứng có thể bị hủy vì phản ứng phụ. Những người này, trước khi trị liệu,  có thể lấy trứng làm đông lạnh để dành đó, giúp họ mang thai về sau. Người cho đông lạnh trứng nổi tiếng nhất là nữ minh tinh điện ảnh Angelina Jolie. Như chúng ta đã biết, vào tháng 2 năm 2013, Angelina đã quyết định cắt bỏ ngực để ngăn ngừa bệnh ung thư. Cô có gene BRCA1 di truyền. Mẹ cô đã chết vì ung thư tử cung vào tuổi 56, bà ngoại cô cũng rứa và mất sớm hơn khi mới 45 tuổi, dì cô chết vì ung thư ngực vào năm 61 tuổi. Nay cô cũng có tới 87% nguy cơ bị ung thư. Sau khi thí cô hồn cho nguy cơ ung thư hai trái đào tiên, nguy cơ bị ung thư ngực của cô giảm còn 5%. Nhưng nguy cơ ung thư tử cung của cô vẫn ở mức 50%. Nay cô quyết định cắt buồng trứng để giảm nguy cơ chết vì ung thư. Thôi thì cũng được đi vì cô đã con đàn con đống. Ba con nuôi và ba con ruột. Nhưng rắc rối từ anh chồng Brad Pitt của cô. Anh vẫn muốn cô sinh thêm cho anh một đứa nữa! Vậy là trước khi cắt buồng trứng, Angelina phải lấy trứng làm đông lạnh hầu một ngày nào đó tặng cho anh chồng một đứa con. Đứa con này sẽ phải thụ tinh ống nghiệm và nhờ người mang bầu dùm vì cô không còn khả năng mang thai.

Như vậy, đầu tiên, đông lạnh trứng có mục đích y khoa. Kể từ năm 2012, khi việc đông lạnh trứng đã qua thời kỳ thí nghiệm tới thời kỳ an toàn thì việc đông lạnh trứng mới được dùng rộng rãi ngoài mục đích y khoa. Hội Y Học Sanh Sản Mỹ (American Society for Reproductive Medecine) chấp thuận cho gỡ nhãn “thử nghiệm” khỏi kỹ thuật đông lạnh trứng, vậy là một hai ba, chị em ta…đông lạnh!

Có nhiều lý do cho phụ nữ đông lạnh trứng. Có cô đã quá lứa mà chưa có chàng nào xin bàn tay, vội đông lạnh trứng để dành đó. Nếu may mắn có anh chàng nào hợp nhãn, muốn cưới thì lúc đó mang trứng ra xài. Nếu phận hẩm hiu, đi chẳng ai biết về chẳng ai hay, thì cũng mang trứng ra làm thụ tinh nhân tạo, kiếm đứa con cho vui tuổi già.

Có cô ham làm việc, không màng tới chuyện gia đình con cái, bỗng một ngày nào đó ngộ ra con đường mình theo quá cô đơn, tuổi đã ngoài bốn chịch sanh đẻ chi được nữa. May mà trước đó đã làm đông lạnh trứng nên nay vớt vát được mụn con hủ hỉ tối ngày.

Bác sĩ Jamie Grifo của Trung tâm Sanh Sản Đại Học New York cho biết thân chủ làm đông lạnh trứng của ông có hai hạng. Một là những người đã ly dị hoặc chia tay với người yêu muốn làm đông lạnh trứng để phòng hờ về sau. Hai là hạng phụ nữ đam mê sự nghiệp, nắm giữ vị trí cao trong xã hội, muốn làm đông lạnh trứng để dùng về sau. Hãng Apple đã lợi dụng sự đam mê này để dụ các nữ nhân viên trẻ màn màn chuyện sanh con hầu toàn tâm toàn ý phục vụ cho họ. Trong xã hội Mỹ và Canada, những phụ nữ say mê sự nghiệp này khá nhiều. Năm 1988, tôi được phỏng vấn để thi vào quốc tịch Canada. Người phỏng vấn tôi là một bà thẩm phán đã có tuổi. Sau cuộc phỏng vấn, bà dành chút thời gian nói chuyện chơi. Thấy vợ chồng tôi lúc đó đã có bốn con, bà ngỏ lời chúc mừng. Thực ra, trong xã hội Bắc Mỹ, bốn con hơi nhiều. Trường hợp tôi bốn đứa con đều sanh tại Sài Gòn, nếu sống ở Canada sớm hơn, chắc tôi không tạo được thành tích này. Nghe bà khen, tôi chẳng biết là bà nói thật hay xã giao. Tôi hỏi lại về đường con cái của bà, bà cười nói: “Tôi mải làm việc quá nên không có thời giờ lấy chồng!”. Bà cố ý nói giỡn nhưng vẻ mặt bà không được vui. Tôi nghĩ nếu ngày đó có vụ đông trứng chắc bà không bỏ qua.

Bà Sarah Elizabeth Richards có thể cũng có hoàn cảnh như bà thẩm phán phỏng vấn tôi. Nhưng may mắn hơn, bà sanh sau đẻ muộn hơn bà này. Từ năm 2006 đến 2008, bà Sarah đã bỏ ra 50 ngàn đô để thực hiện nhiều đợt trữ lạnh trứng. Bà tâm sự: “Tuổi tác càng lớn, bạn sẽ cảm thấy mình thật tồi tệ khi các bạn bè ai nấy đều có gia đình con cái. Bằng cách trữ lạnh trứng, bạn sẽ giải quyết được chuyện đó. Bạn có thể đi nhanh hơn và đầu ngẩng cao hơn”. Bà nay đã 43 tuổi và vừa có bạn trai. Bà định sẽ rã đông trứng để bắt đầu làm mẹ.

So với thập niên 1970 tại Mỹ, số phụ nữ có con trễ, trong độ tuổi từ 35 đến 39 đã tăng 150%. Chỉ riêng trong năm 2010, tỉ lệ sanh con đầu lòng của phụ nữ trong độ tuổi từ 40 đến 44 đã tăng 5%. Bà Suzanne LaJoie, bác sĩ phụ sản tại New York, là một trường hợp điển hình. Bà cho biết khi bà còn đang theo học tại trường Y thì bạn bè đều có con cái cả rồi. Năm 35 tuổi, bà chia tay bạn trai. Khi đó bà đã lo lắng là càng lớn tuổi càng khó có con. Năm 2007, khi bà đã 37 tuổi, bà quyết định bỏ ra 10 ngàn đô để đông lạnh trứng. Sau đó bà đã lấy chồng. Năm 39 tuổi, bà đã có con đầu lòng bằng cách tự nhiên. Trứng đông lạnh còn để dành đó. Vài năm sau, khi vợ chồng muốn có đứa con thứ hai, tuổi bà không còn thuận tiện cho sanh đẻ tự nhiên, bà rã trứng đông lạnh để cho thụ tinh trong ống nghiệm rồi cấy cái thai vào bụng bà. Đứa con ra đời khỏe mạnh vì được thụ thai bằng trứng được đông lạnh khi bà còn trẻ hơn. Nếu tính tuổi của trứng thụ thai thì thằng con trai thứ hai của bà phải làm…anh!

Móc trứng ra đông lạnh để dành khi cần đến tưởng chỉ là chuyện của phụ nữ các nước phương Tây, nhưng tại Á Châu các thiếu nữ cũng thích trò này. Các nước tân tiến nhất của châu Á như Nhật Bản, Đại Hàn và Đài Loan đều rộn rịp chuyện đông lạnh trứng. Nhất là từ khi báo chí úp mở loan tin người đẹp chân dài số một Đài Loan Lâm Chí Linh, nay đã bước qua tuổi 40, được mệnh danh là “gái ế đắt giá ngàn vàng”, đã tới một bệnh viện, trong bộ đồ ngụy trang kín mít từ đầu tới chân, để làm đông lạnh trứng. Cô chân dài này chối bai bải. Không hiểu làm sao cô này lại chối trong khi các cô gái xứ Đài đua nhau đi đông lạnh trứng. Tôi nghĩ chắc trứng của chân dài là chuyện dài!

Phụ nữ Đài Loan ngày nay không lôi thôi dài dòng như vậy. Hầu như phần đông đã đặt sự nghiệp trên tình riêng. Họ kết hôn trễ hơn ngày trước. Trong thập niên 1980, tuổi kết hôn trung bình của các cô là 24, nay là 30. Họ vẫn mang nặng đặc tính của phụ nữ châu Á là muốn có con của riêng mình để duy trì dòng họ và hủ hỉ lúc về già. Đông lạnh trứng là giải pháp để cân bằng tình trạng của họ. Trường hợp cô Linn Kuo, Giám Đốc công ty Cisco System, có thể coi như điển hình. Cô có công việc rất tốt mà nhiều người mong ước. Vì vậy cô không muốn và không thể rời công việc này. Để bảo đảm cho tương lai, cô đã làm đông lạnh trứng khi được 31 tuổi. Cô đã có quyết định này khi ở bên cạnh mẹ lúc bà qua đời. Những ngày cuối, mẹ cô cần cô bên cạnh để an ủi đỡ đần, khiến cô nghĩ tới viễn tượng sau này cũng ở trong tình trạng cô đơn như mẹ. “Tôi không biết chắc lúc nào buồng trứng của tôi bắt đầu thoái hóa nhưng tôi chắc chắn rằng tôi sẽ lập gia đình muộn và muốn làm mẹ. Tôi đã nghiên cứu và quyết định đông lạnh trứng”. Một trung tâm sản khoa ở thành phố Tân Trúc cho biết năm nay họ đã thực hiện được số ca đông lạnh trứng gấp 5 lần so với 5 năm trước đây. Theo thống kê của cơ quan y tế Đài Loan, mỗi năm có khoảng bốn ngàn ca đông lạnh trứng, tăng gấp đôi so với năm 1998. Các phụ nữ có danh phận này không thích tình trạng như nhà xã hội học Chen Fen-ling của Đại Học Đài Loan ví von: “Phụ nữ có chồng giống như cây đèn cầy bị đốt cháy ở cả hai đầu. Họ đi làm kiếm tiền ban ngày và khi về nhà họ phải chăm sóc con cái và gia đình nhà chồng!”.

Không muốn làm cây đèn cầy cháy hai đầu (hao sáp phải biết!), các phụ nữ Đại Hàn cũng khoan khoan chuyện chồng con. Và muốn chắc ăn một mai khi muốn có chút tí nhau của chính máu mủ mình là có liền một khi, họ phải moi trứng ra đông lạnh. Trong số 170 phụ nữ gửi trứng đông lạnh tại bệnh viện đa khoa Gangnam, có tới 36 người chưa lập gia đình.

Nhật Bổn còn nhộn nhịp hơn nữa! Kể từ tháng 11 năm 2013, Nhật Bổn mới cho phép các phụ nữ được đông lạnh trứng không phải vì nguyên nhân y tế. Tuy nhiên chính phủ cũng khuyến cáo chỉ nên đông lạnh trứng cho những người dưới 40 tuổi. Một nữ kỹ sư về computer 39 tuổi ở Kanagawa, giải thích chuyện trứng đông lạnh của mình: “Tôi muốn ngày nào đó tôi sẽ có con, nhưng tôi thấy mình đang già đi”. Một nữ doanh nhân 32 tuổi cho biết bà đang thành công trong công việc, “mang thai là một bất lợi”. Nhưng chồng bà lại muốn có con nên bà phải dung hòa bằng cách đông lạnh trứng của mình “như một sự bảo hiểm trong trường hợp không thể có thai tự nhiên trong tương lai”. Y khoa ở Nhật rất tiến bộ nên việc bảo quản trứng rất chắc ăn. Giám Đốc ngân hàng trứng RSB Masashige Kuwayama quả quyết: “Với kỹ thuật của chúng tôi, tỷ lệ sống cho tế bào trứng khi rã đông lạnh là 100%. Và cơ hội sinh con thành công sau khi trứng được thụ tinh và cấy vào tử cung là 10% trên mỗi trứng. Vậy cho nên , về mặt lý thuyết, sẽ có kết quả nếu người phụ nữ trữ đông lạnh 10 trứng”.

Giá tiền trữ đông lạnh 10 trứng ở Nhật là 700 ngàn yen, tính ra là 6824 đô Mỹ. Lệ phí bảo quản mỗi năm là 10 ngàn yen (92 đô Mỹ). Khá rẻ so với giá 10 ngàn đô khi lấy trứng ra đông lạnh và khoảng 100 đô bảo quản mỗi năm ở Mỹ. Ở Canada giá cả phân minh hơn: lấy trứng có giá từ 3500 đến 5850 đô, đông lạnh giá khoảng 3500 đô nữa. Tính ra rẻ hơn ở Mỹ. Giá bảo quản trứng ít dễ chịu hơn: 1000 đô cho 5 năm! Cuối cùng, cho trứng thụ tinh trong ống nghiệm có giá từ 3 ngàn đến 4 ngàn đô mỗi lần.

Vậy thì người ta đã mang trứng ra đông lạnh hà rầm trên khắp những quốc gia tân tiến trên thế giới, sao bây giờ hãng Apple lại làm ầm ĩ về việc đông lạnh trứng cho nhân viên? Bởi vì ông anh chịu chi địa. Thay vì các nữ nhân viên của Apple phải móc hầu bao ra để đông lạnh trứng, hãng Apple sẽ chi tiền toàn bộ! Và đây là một phúc lợi cho nhân viên. Các nam nhân viên của hãng Apple và Facebook cho đây là một hành vi phân biệt giới tính. Thường phúc lợi là lợi lộc của toàn thể nhân viên, với phúc lợi…trứng này các đấng mày râu bị loại ra rìa. Cũng tiếc của chứ! Nhưng lấy đâu ra trứng để đông lạnh? Mấy ông bạn cà tửng của tôi ậm ừ: cũng có đấy chứ! Nhưng thứ trứng đó thuộc loại bự con, tốn chỗ. Lại còn là của hiếm, kiếm đâu cho đủ tiêu chuẩn 10 trái để đông lạnh! Lại nữa, đó là trứng…đực!

11/2014